Een terugblik: wat speelde er in mei 2020?
Sinds 12 maart 2020 ging Nederland langzaam in een intelligente lockdown: zoveel mogelijk thuiswerken, niet met veel mensen samenkomen, scholen en horeca werden gesloten en alles wat we nog wel mochten moest op 1,5 meter afstand. De eerste vragenlijst van dit onderzoek is afgenomen tussen 11 en 29 mei 2020. In die periode gingen onder andere basisschoolleerlingen weer gedeeltelijk naar school en mochten mensen met contactberoepen, zoals kappers, weer aan de slag. De Belgische grens was nog dicht, maar er werd veel gesproken over versoepelingen per 1 juni. In mei lagen ook de slachthuizen onder vuur, die nieuwe brandhaarden van het virus vormden.
De deelnemers van de eerste ronde
Er zijn 1937 panelleden uitgenodigd en 1465 panelleden hebben de vragenlijst volledig ingevuld. De resultaten van ronde 1 gaan dus over de 1465 panelleden. In onderstaand schema staan de belangrijkste demografische kenmerken van deze groep mensen visueel weergegeven. In onze steekproef gaven 22 mensen (1,5%) aan getest te zijn op het coronavirus en 3 mensen (0,2%) zeggen het coronavirus te hebben (gehad). Ook gaf 28,3% (410 personen) aan iemand te kennen die het coronavirus heeft (gehad). Deze steekproef is representatief voor de Nederlandse bevolking.
Voorzorgsmaatregelen
Als er in Nederland een landelijke uitbraak van een infectieziekte is, coördineert het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM) de bestrijding van de ziekte. Dat is ook nu zo, bij de uitbraak van het nieuwe coronavirus. Om het virus maximaal te controleren, is er een aantal voorzorgsmaatregelen opgesteld waar wij ons als Nederlanders aan kunnen houden om verspreiding van het coronavirus tegen te gaan.
In mei waren de volgende voorzorgsmaatregelen door het RIVM gecommuniceerd:
1) was vaak uw handen
2) hoest en nies in de binnenkant van uw elleboog
3) gebruik papieren zakdoekjes om uw neus te snuiten en gooi deze daarna weg
4) schud geen handen
5) houd 1,5 meter afstand (2 armlengtes) van anderen
6) werk zoveel mogelijk thuis
In onze vragenlijst werd gevraagd in hoeverre men zich aan deze voorzorgsmaatregelen hield in de maand mei.
Hieronder ziet u weergegeven hoe goed men zich aan de maatregelen hield in de maand mei. U kunt als u wilt labels aan- en uit vinken door er op te klikken (zo kunt u bijvoorbeeld alleen de balken van “altijd” en “nooit” zien).
[wpdatachart id=26]
Men leek het minst moeite te hebben om geen handen meer te schudden: 87,7% hield zich altijd aan deze maatregel. Minder dan de helft gaf aan altijd de 1,5 meter afstand te respecteren (45,9%) en in de elleboog te niesen of hoesten (46,8%). Zoveel mogelijk thuiswerken werd door een kwart van de ondervraagden nooit gedaan (25,3%).
Over het algemeen hielden vrouwen zich beter aan de maatregelen dan mannen. Ook bleek dat sommige leetijdsgroepen zich beter aan bepaalde maatregelen hielden dan anderen. Zo gaf 21,8% van de jongeren (15-14 jaar) aan altijd de 1,5 meter te hanteren, terwijl dit percentage bij 65+ers veel hoger lag (68,2%).
[wpdatachart id=27]
Nepnieuws
Onder nepnieuws vallen mediaberichten die (tot op heden) niet gegrond zijn en daarom als onjuist worden gezien. Als onderdeel van de vragenlijst kregen deelnemers stellingen te zien en wij vroegen hen in hoeverre ze deze als waar of niet waar inschatten. Wilt u zelf beoordelen hoe goed u nepnieuws kunt herkennen en weten hoe goed Nederland dit kan? Doe dan deze quiz.
In de vragenlijst zaten ook drie stellingen die juist waren. Toch was niet iedereen daar zeker van:
Bijna de helft van de steekproef (45,9%) twijfelde aan de stelling dat kinderen weinig bijdragen aan de verspreiding van het coronavirus in Nederland. 36,8% twijfelde aan de correctheid van de stelling dat tijdelijk verlies van geur en smaak een symptoom kan zijn van het virus. Over de incubatietijd van 2-14 dagen bestond minder twijfel: 13,7% twijfelde aan deze stelling of beoordeelde hem als niet waar.
De meeste verkeerde antwoorden werden gegeven bij de correcte stellingen: die werden onterecht als onjuist gezien. Dit lijkt er op te wijzen dat mensen niet zozeer het nepnieuws geloven, maar eerder het correcte nieuws wantrouwen. Mannen en vrouwen waren overigens even goed in het herkennen van nepnieuws. Opleidingsniveau leek wel van invloed. Mensen met een hoger opleidingsniveau konden over het algemeen vaker vaststellen of een stelling juist of onjuist was, in vergelijking met mensen met een lager opleidingsniveau.
[wpdatachart id=12]
Mediagebruik
In het onderzoek vroegen wij onze deelnemers ook via welke media zij nieuws over het coronavirus volgden.
De traditionele nieuwskanalen waren het populairst: 56,9% van de steekproef keek dagelijks TV nieuws, 26,3% bekeek dagelijks websites van TV nieuws zoals RTL en NOS en 25,1% gebruikte dagelijks nieuwsapps zoals nu.nl om informatie over het coronavirus tot zich te nemen. Overige apps, zoals gezondheidsapps, gezondheidssites en tijdschriften voorzagen de deelnemers het minst van coronanieuws. Daarnaast gaf meer dan de helft (55,9%) aan nooit de overheidssites zoals rivm.nl of rijksoverheid.nl te raadplegen voor coronanieuws. Een overzicht van al het mediagebruik ziet u hieronder.
[wpdatachart id=28]
Ook werd gevraagd hoe betrouwbaar men de media vond. Hieruit bleek dat mensen de informatie over het coronavirus op overheidswebsites als het betrouwbaarst zagen; ondanks dat meer dan de helft aangaf deze sites nooit te gebruiken om informatie over het virus in te winnen.
Risicoperceptie
Hoe schat Nederland de risico’s in rondom deze crisis? Wij vroegen onze deelnemers naar hun risicoperceptie.
Gemiddeld dacht men dat ze 26,3% kans hadden om het virus de komende maand op te lopen. Slechts 4 deelnemers (0,3%) waren 100% zeker dat ze het virus in de komende maand zouden oplopen, terwijl 85 deelnemers (5,8%) 100% zeker waren dat ze het NIET zouden oplopen. De meeste deelnemers schatten de kans in op 50/50 (348 deelnemers, 23,8%).
[wpdatachart id=29]
Vrouwen schatten het risico dat ze besmet zouden worden significant hoger in dan mannen: vrouwen schatten deze kans gemiddeld op 28,1%, terwijl mannen deze kans op gemiddeld 24,5% schatten. U kunt door op de legenda te klikken de lijnen voor mannen en vrouwen apart bekijken.
Welzijn
Tot slot onderzochten wij hoe men zich de afgelopen periode voelde. Uit onze steekproef kwam naar voren dat men zich, ondanks de maatregelen die golden in mei, niet echt eenzaam voelde. Men voelde zich meestal goed tijdens deze periode. Nauwelijks voelden deelnemers in ons onderzoek zich angstig, van streek, nerveus of bang. Zij rapporteerden wel een bovengemiddelde mate van alertheid en oplettendheid.
Leeftijd en geslacht leken van invloed te zijn bij het welzijn van de deelnemers. Oudere mensen rapporteerden gemiddeld genomen een hoger welzijn dan jongere mensen. Jongeren waren vaker van streek of nerveus. Daarentegen waren ouderen juist meer alert en oplettend. Als we naar geslacht kijken, zien we dat vrouwen gemiddeld genomen een lager welzijn rapporteren dan mannen. Zij voelen zich vaker angstig, nerveus, of van streek. Mannen voelen zich juist vaker sterk.