Een terugblik: wat speelde er in juli 2020?
De derde ronde van het onderzoek vond plaats tussen 6 en 29 juli 2020. In deze periode was de grote hamvraag: gaan we wel of niet op vakantie? Er werd zelfs een persconferentie over gehouden. De conclusie? Buitenlandse vakanties zijn op eigen risico. Een vakantie in eigen land werd daarom populairder. De besmettingen namen in heel Europa weer toe. In België bijvoorbeeld werd in bepaalde regio’s zelfs een avondklok ingesteld om de besmettingen in te dammen, en de mondkapjesplicht werd uitgebreid. Ook in Nederland was er veel discussie over een mogelijke mondkapjesplicht, en actiegroepen die tegen de coronamaatregelen zijn gingen weer op de barricades.
De deelnemers van de derde ronde
Deze ronde waren er 1353 panelleden uitgenodigd en 1223 panelleden hebben de vragenlijst volledig ingevuld. De beschreven resultaten gaan dus over deze 1223 panelleden. In onderstaand schema staan de belangrijkste demografische kenmerken van deze groep mensen visueel weergegeven. In onze steekproef gaven 30 personen (2,5%) aan dat zij klachten hadden, zoals hoesten, koorts en/of kortademigheid, en 58 mensen (4,7%) waren getest op het coronavirus. In vergelijking met de maand ervoor (juni), hebben meer mensen zich in juli laten testen (in juni was dat 2,4%). Drie personen (0,2%) gaven aan het coronavirus te hebben. Daarnaast dachten 51 personen (4,2%) dat ze besmet zijn met het virus, maar zij waren niet getest. Deze steekproef is representatief voor de Nederlandse bevolking.
Voorzorgsmaatregelen
Als er in Nederland een landelijke uitbraak van een infectieziekte is, coördineert het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM) de bestrijding van de ziekte. Dat is ook nu zo, bij de uitbraak van het nieuwe coronavirus. Om het virus maximaal te controleren, is er een aantal voorzorgsmaatregelen opgesteld waar wij ons als Nederlanders aan kunnen houden om verspreiding van het coronavirus tegen te gaan.
De maatregelen die het RIVM hebben gecommuniceerd om verspreiding van het virus te voorkomen in juli waren:
1) Was vaak je handen met water en zeep, daarna handen goed drogen.
2) Hoest en nies in de binnenkant van uw elleboog
3) Gebruik papieren zakdoekjes om uw neus te snuiten en gooi deze daarna weg
4) Schud geen handen
5) Houd 1,5 meter afstand (2 armlengtes) van anderen
In onze vragenlijst werd gevraagd in hoeverre men zich aan deze voorzorgsmaatregelen hield in de maand juli.
In onderstaande grafiek ziet u hoe goed men zich aan de maatregelen hield in juli. U kunt als u wilt de antwoordcategorieën aan- en uit zetten door te klikken op de bolletjes onderaan. Zo kan u bijvoorbeeld alleen de balken van “altijd” en “nooit” in beeld brengen door de rest uit te zetten.
Onderstaande grafiek toont de veranderingen in het naleven van de maatregelen over de tijd. Zoveel mogelijk thuiswerken wordt hierbij niet meer weergegeven, omdat het RIVM in juli dit advies niet meer nadrukkelijk verspreidde.
Het aantal mensen dat zich nooit aan de 1,5 meter afstand norm hield bleef ongeveer gelijk aan het aantal in juni. Wel zie je, net zoals in juni, een daling in het aantal mensen dat altijd 1,5 meter afstand houdt. In juni zei 36,7% dat zij altijd de 1,5 meter afstand bewaarden, en in juli was dit nog maar 29,2%. Dit betekent grofweg dat van 3 personen, 2 personen zich niet altijd aan de maatregel houdt die door de overheid als zeer belangrijk wordt bestempeld. In de persoonlijke omstandigheden van mensen leek echter weinig veranderd: net zoals in juni gaf ongeveer 22% van de mensen aan dat het in hun dagelijkse bezigheden bijna onmogelijk was om 1,5 meter afstand te houden van anderen mensen buiten hun huishouden.
Het lijkt er niet op dat we in Nederland over het algemeen maatregelen volledig aan onze laars lappen: het aantal personen wat zich nooit aan maatregelen houdt blijft ongeveer gelijk (bijvoorbeeld 1,1% hield zich nooit aan de 1,5 maatregel in juni, en in juli was dit 1,3%). Wel zie je bij alle maatregelen de trend dat mensen afzwakken: het altijd respecteren van de maatregelen neemt bij alle maatregelen af. Alleen van papieren zakdoekjes maakte men iets vaker gebruik in juli, ten opzichte van juni (maar nog altijd minder dan in mei). Geen handen schudden was nog steeds de makkelijkste maatregel om zich aan te houden (78,5% deed dit altijd). Maar ook deze maatregel wordt minder vaak altijd in acht genomen (in juni was dat nog 82,6%).
Net als in de voorgaande maanden, hielden vrouwen zich over het algemeen beter aan de maatregelen dan mannen.
Nepnieuws
Onder nepnieuws vallen mediaberichten die (tot op heden) niet gegrond zijn en daarom als onjuist worden gezien. Als onderdeel van de vragenlijst kregen deelnemers stellingen te zien en wij vroegen hen in hoeverre ze deze als waar of niet waar inschatten. Wilt u zelf beoordelen hoe goed u nepnieuws kunt herkennen en weten hoe goed Nederland dit kan? Doe dan deze quiz.
De stellingen waarbij mensen het het vaakst fout hadden waren:
“Per 1 juli zijn alle horeca weer open”
Deze stelling is onjuist, want discotheken, nachtclubs en vergelijkbare dansgelegenheden bleven in juli vooralsnog gesloten. Dit was voor veel mensen niet duidelijk, want 75,9% dacht dat deze stelling juist was, en dat dus alle horeca weer open zou gaan. Slechts 14,6% gaf aan dat deze stelling niet waar was.
25 personen (2%) hadden alle stellingen verkeerd beoordeeld, en slechts 11 personen (0,9%) hadden alle stellingen correct beoordeeld. Over het algemeen hadden vrouwen het vaker juist dan mannen (vrouwen = 6,9 correct en mannen = 6,6 correct). Net als in voorgaande maanden speelde ook opleidingsniveau weer een rol (zie de grafiek hieronder).
Wat interessant is om te zien in deze grafiek is het tijdsverloop. In de media kwam in juli steeds vaker naar voren dat mensen dingen rondom corona onduidelijker begonnen te vinden. Dat zie je terug in de grafiek: in juli waren mensen slechter dan eerdere maanden in het beoordelen van stellingen op juistheid.
Mediagebruik
In het onderzoek vroegen wij onze deelnemers ook via welke media zij nieuws over het coronavirus volgden.
De traditionele nieuwskanalen waren net als in voorgaande maanden het populairst: 41,9% van de steekproef keek dagelijks TV nieuws en 19,6% bekeek dagelijks websites van TV nieuws zoals RTL en NOS en om informatie over het coronavirus tot zich te nemen. Vorige maanden stond ook dagelijks gebruik van nieuwsapps zoals nu.nl in de top 3, maar die is nu ingehaald door sociale media: in juli gebruikte 16,4% dagelijks nieuwsapps zoals nu.nl, en 16,8% gebruikte dagelijks sociale media om informatie over het virus te vergaren.
Dagelijkse nieuwsconsumptie lijkt over het algemeen overigens af te nemen: in mei keek bijvoorbeeld nog 56,9% dagelijks TV nieuws over het coronavirus, in juni was dat 48,1% en in juli dus 41,9%. Alle media die wij onderzochten namen de afgelopen maanden af in het dagelijks gebruik om corona nieuws te vinden.
Wij vroegen onze deelnemers ook hoe betrouwbaar ze de verschillende media vonden. Het lijkt er op dat coronanieuws dat besproken werd in TV nieuws (ook op hun websites), actualiteitenprogramma’s, talkshows en op de radio in juli iets minder werd vertrouwd dan in de voorgaande maanden (mei en juni).
Risicoperceptie
Hoe schat Nederland de risico’s in rondom deze crisis? Wij vroegen onze deelnemers naar hun risicoperceptie.
In mei dacht men gemiddeld 26,3% kans te hebben om het virus die maand op te lopen. In juni is dat percentage gedaald naar 22,6%. Deze ingeschatte kans op besmetting bleef in juli ongeveer gelijk: onze deelnemers dachten dat ze gemiddeld 22,3% kans hadden om het virus op te lopen. Verder is er weinig veranderd in de risicoperceptie van de deelnemers (zie onderstaande grafiek).
Ongeveer 1 op de 5 deelnemers dacht dat de kans op besmetting 50/50 was. Slechts 83 personen (6,8%) dachten dat ze zeker niet besmet zouden worden de komende maand, en 2 personen dachten dat ze zeker wél besmet zouden worden de komende maand.
Wederom schatten vrouwen de kans om besmet te worden hoger in dan mannen (23,7% versus 20,9%).
Ook leeftijd bleek weer een rol te spelen: Ouderen schatten het risico op besmetting gemiddeld iets lager in dan jongeren.
Welzijn
Tot slot onderzochten wij hoe men zich de afgelopen periode voelde. Uit onze steekproef kwam naar voren dat men zich in juli, net als in de voorgaande maanden, niet echt eenzaam voelde. Men voelde zich meestal goed tijdens deze periode. Onze deelnemers voelden zich in juli significant minder angstig, nerveus, van streek en alert dan in de voorgaande maanden.
Net als in juni leken leeftijd en geslacht van invloed te zijn op het welzijn van de deelnemers. Oudere mensen rapporteerden, net zoals in de eerdere maanden, gemiddeld genomen een hoger welzijn dan jongere mensen. Daarnaast voelden vrouwen zich iets vaker angstig dan mannen, en zij rapporteerden gemiddeld ook een iets lager algemeen welzijn. Mannen voelden zich over het algemeen sterker en meer vastbesloten dan vrouwen. De verschillen zijn echter klein.